Di tích lịch sử Nghè Vẹt

21/12/2024 35 0

Tọa lạc tại xóm Đoài, xã Vĩnh Hùng, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa, Nghè Vẹt là một công trình kiến trúc gỗ đặc sắc, mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa. Năm 1994, Nghè Vẹt được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia, khẳng định giá trị to lớn của nơi đây đối với lịch sử dân tộc.

Nghè Vẹt, từ xa xưa được người dân trong vùng lập dựng để thờ Thành hoàng làng Quản gia Đô bác Đại vương Trịnh phủ quân Trịnh Ra. Theo lưu truyền dân gian và một số tài liệu để lại, Trịnh Ra nổi tiếng là người thông minh, mẫn tiệp và trung tín, dù làm quan nhưng ông thường mang của cải để cứu giúp dân nghèo. Sau khi mất, ông được truy phong là “Đương giang quản gia thần vương”. Các đời vua, chúa về sau cũng thêm nhiều lần ban sắc phong. Để khắc ghi công đức của ông, Nhân dân ở nhiều làng ven bờ sông Mã đã lập đền thờ, tôn Trịnh Ra làm Thành hoàng làng. Và nghè Vẹt là một trong số đó.

Đến thời Chúa Trịnh Kiểm, di tích chính thức được gọi tên nghè Vẹt và xây dựng với quy mô vô cùng lớn, bao gồm những “tòa ngang, dãy dọc” bề thế. Di tích với hậu cung bên trong để ngai thờ và bài vị cụ Trịnh Ra. Cùng với đó, các gian bên ngoài thờ bà Hoàng Thị Dốc- mẹ Minh Khang Thái vương Trịnh Kiểm và 12 đời Chúa Trịnh.

Nghè Vẹt tọa lạc trên khu đất rộng khoảng 2.000m2. Trước sân hiện còn chiếc khánh đá treo trên giá đỡ, trên khánh đá có chạm khắc hoa văn tinh xảo, gõ vào nghe tiếng kêu trầm bổng ngân nga như chuông. Giữa sân là bình phong và đôi rùa đá quỳ chầu hai bên để ngăn chặn tà khí bên ngoài len lỏi vào bên trong, tạo sự linh thiêng của nghè.

Nghè ngoảnh hướng Nam, lưng tựa vào núi, mặt hướng ra sông, tiền đường có 11 gian nối dài, kiến trúc các vì theo kiểu đăng đối. Tại đây có bàn thờ và bài vị của các chúa Trịnh. Vật liệu chính làm nghè là gỗ, mái lợp ngói. Theo người dân địa phương, nghè Vẹt được dựng lên từ bàn tay, khối óc của hàng trăm người thợ lành nghề trong khắp cả nước lúc bấy giờ. Tương truyền, chúa Trịnh khi đó đã “giao” cho mỗi “tỉnh, huyện” làm một “vì”, đến hạn thì cùng đưa về Biện Thượng để lắp ghép, dựng lên. Với mong muốn công trình bền vững, vật liệu dựng nghè khi đó được chọn hoàn toàn từ gỗ lim lớn, loại tốt nhất. Khác với nhiều di tích cùng thời, nghè Vẹt không nặng về tiểu tiết hoa văn chạm khắc mà chú trọng sự đăng đối, tạo nên vẻ đẹp bề thế, vững bền cho di tích.

Bên trong di tích cũng lưu giữ nhiều hiện vật, như: đại tự, phỗng vòng tay trong tư thế quỳ, kiệu rước, 4 ngựa gỗ (2 trắng, 2 nâu). Đặc biệt, đôi vẹt gỗ tương truyền do chính chúa Trịnh Kiểm cho người tạo tác ngay sau khi thắng trận trở về nhằm khắc ghi công ơn của loài chim. Ông Lê Văn Dùng, người nhiều năm trông coi di tích cho biết: “Xưa kia các nhà Chúa cho tạo tác rất nhiều vẹt, cứ một cột gỗ là 1 vẹt... Nhưng đến nay, chỉ còn đôi vẹt lớn, được xem như “biểu tượng” của di tích, là niềm tự hào về truyền thống uống nước nhớ nguồn của cha ông xưa”.

Hàng năm, vào ngày lễ quan trọng (18 tháng 2 giỗ Minh Khang Thái Vương Trịnh Kiểm và 14 tháng 11 giỗ cụ Trịnh Ra) người dân khắp vùng cùng nhau trở về nghè dâng lễ, tỏ lòng thành kính, tạo thành nét đẹp văn hóa truyền thống.

Nằm trong quần thể Khu Di tích lịch sử văn hoá quốc gia -  Phủ Trịnh, nghè Vẹt với nét đẹp cổ kính, thâm nghiêm, nhiều giá trị văn hóa được lưu giữ là điểm đến chiêm bái hấp dẫn trong hành trình về nguồn của Nhân dân và du khách gần xa.

Một số hình ảnh của Nghè Vẹt:Không gian bên trong Nghè Vẹt

Khánh đá ở Nghè Vẹt

Twitter